Pokrovitelj
Film
Knjige o 27. martu
Rehabilitacija
Sahrana na Oplencu
Godišnjica
Saznajte više...
- Pismo kneza Arsena ruskoj carici
- Krađa i prekrađa u Belom dvoru
- Knez Pavle dobio ulicu u Šapcu
- Kneginja Jelisaveta govori o knezu Pavlu (Press, 21.2.2010.)
- Dokumentarni film: Knez Pavle i kneginja Olga na otvaranju Sajma (1939)
Kosta St. Pavlović: Dvadesetpetogodišnja prepiska sa knezom Pavlom
- Beseda vladike Irineja povodom 30. godišnjice smrti kneza Pavla
Milorad Pavlović - «Krpa»
(1865-1957)
Na fotografiji Marka Stojanovića, |
Buran život i pregalački rad profesora beogradske Druge muške gimnazije, književnika i publiciste Milorada Pavlovića, poznatijeg pod nadimkom «čika Mile» ili «Mile Krpa», tema je za zanimljiv roman iz beogradskog života pod dinastijom Obrenovića i Karađorđevića.
Rođen od majke Mileve i oca voskara Tome, u Terazijskom sokaku, gde je danas robna kuća «Beograd», u vreme vladavine kneza Mihaila, tokom svoje mladosti Pavlović je bio ogorčeni protivnik dinastije Obrenović. Zbog učestvovanja u demonstracijama 1882. godine Mile Krpa je bio izbačen iz gimnazije, na studijama u Berlinu družio se sa Karlom Libknehtom, zabranjena mu je prva knjiga Slika i karakteri, češće je osuđivan zbog «štamparske krivice», bio premeštan i otpuštan iz službe, a posle Ivandanjskog atentata na kralja Milana 1899. godine sa grupom istomišljenika odležao je 13 meseci u požarevačkom zatvoru.
Posle dolaska na presto kralja Petra I Karađorđevića, čiji je Pavlović privrženik i pisac njegovog prvog životopisa, on kraće vreme uređuje list Odjek, po nalogu srpske vlade u vreme rusko-japanskog rata boravi u Petrogradu odakle Politici šalje izveštaje. U stvari, on je sa svojim nerazdvojnim prijateljem Stevanom Sremcem bio saradnik Politike od njenog prvog broja, pisao mnoge zapažene uvodnike i članke o značajnim savremenicima kao i događajima. Pod lažnim imenom, kao tobožnji obućar, obišao je Bosnu i Hercegovinu tada pod tuđinskom upravom i o tome objavio zapaženu knjigu; u Pragu postaje veliki prijatelj Tomaša Masarika; za vreme Aneksije sa Pašićem i grupom kulturnih stvaralaca boravi u Rusiji, učestvuje kao svedok na Fridjungovom procesu u Beču...
Sa svoje 92. godine života Pavlović je sarađivao u 107. listova i časopisa, objavio čitavu biblioteku prevoda sa nekoliko stranih jezika i 18 originalnih knjiga od kojih su, pored putopisa Napuljske šetnje (1911), značajne njegove biografije književnika Stevana Sremca i vojvode Živojina Mišića, čiji je sekretar bio tokom Prvog svetskog rata i za kojeg ga je vezivalo veliko prijateljstvo. Objavio je Priče iz života kralja Petra I (1922), dok mu je najbolje delo Sunčana prašina ostalo u rukopisu jer je odbio da ga SKZ štampa za vreme okupacije (1941-1944). Pored biografije kralja Aleksandra I Karađorđevića, kojeg je upoznao na školovanju u petrogradskom Paževskom korpusu, ostavio je 108 ispisanih svezaka uspomena iz rata i mira, koje se čuvaju u Narodnoj biblioteci Srbije dok se mnogi njegovi neobjavljeni rukopisi čuvaju u našim arhivima.
Pored društvenog i nacionalnog rada veoma je značajan i pedagoški rad Mileta Krpe, jer je bio voljeni profesor mnogim poznatim imenima od kojih pominjemo nekolicinu: knez Pavle Karađorđević, Petar Kočić, Kosta Abrašević, Rastko Petrović, Milan Rakić, Moša Pijade i dr. «Još dok su bili u školskim klupama umeo sam da procenim njihove sposobnosti», govorio je čika Mile piscu ovih redova u vreme kada je za Politiku pripremao njegovu životnu ispovest objavljenu 1963. godine pod simboličnim naslovom Svedok jednog stoleća. U toj ispovesti bilo je izostavljeno poglavlje posvećeno školskoj godini 1905/6 kada je čika Mile bio profesor Druge beogradske gimnazije, koja se nalazila u staroj, neuglednoj zgradi kod Batal-džamije, na mestu sadašnje Narodne skupštine.
- Po želji svog strica i staratelja ovu gimnaziju je kao učenik drugog gimnazije pohađao i knez Pavle, kojem sam dao slabu ocenu u đačkoj knjižici jer nije znao da mi odgovori o hercegovačkom ustanku - pričao mi je čika Mile Pavlović. - Direktor me zbog ovog prekori, a ministar prosvete pozove na odgovornost u Dvor kod kralja Petra I, dok su neke moje kolege mislile da mi je već potpisano rešenje o penziji. Bogme, iako sam znao za kraljevu pravičnost, ulazeći u «čika Perin» kabinet nije mi bilo lako, a on se tamo osmehuje, tapše me po ramenu i čestitajući kaže: «E, baš ste dobro postupili, ne sme se mom rođaku i štićeniku gledati kroz prste!» I još me kralj zamoli da se primim za stalnog profesora i vaspitača tada bolešljivog dečaka-kneza Pavla, što sam prihvatio pod uslovom da mi plata bude ista kao i mojih kolega u Drugoj gimnaziji. Tako sam se sa mladim knezom i njegovom guvernantom uskoro obreo u Napulju da bismo putovali po celoj Italiji, gde sam mu pokazivao sve znamenitosti i o svemu redovno pismima obaveštavao kralja Petra, od kojih neka i danas, u prepisu, čuvam.
Boraveći u Napulju profesor Pavlović je napisao svoje čuvene putopise, a 1907. godine posetio je na Kapriju velikog ruskog pisca Maksima Gorkog, o čemu je opširno pisao.
Može se reći da je profesor Mile Krpa najzaslužniji što je kod mladog kneza Pavla probudio ljubav prema vrednim starinama i likovnoj umetnosti, jer je i sam bio strastan kolekcionar.
Kosta Dimitrijević
